Czterej Jeźdźcy Apokalipsy

Pierwszy wpis w roku 2014 dedykuję analizie rzeczywistości w jakiej żyjemy zawartej w dokumentalnym filmie "Czterej Jeźdźcy Apokalipsy"

Zachęcam do obejrzenia i refleksji.

"Jednostka nie zmieni całego systemu, ale może zmienić siebie"

Naprawdę czas na zmiany!

Listopadowe pomysły

Wciąż marzy mi się żywopłot otaczający Ostoję, dotychczasowe jednak wysiłki spełzły na niczym. Z ostatnich obserwacji jasno wynika, że aby żywopłot z sadzonek miał szansę urosnąć,trzeba by go otoczyć ... płotem. Stada dzików są obecnie tak liczne, że dosłownie każde miejsce gdzie cokolwiek człek posadził, zryte jest dokumentnie - dziki szukają pędraków w glebie bardziej miękkiej niż okoliczna.

Postanowiłem w geście rozpaczy poniekąd spróbować innej metody - kul z nasionami. Mając nadmiar nasion roślin "żywopłotowych" - róży pomarszczonej, śliwy ałyczy, głogu i karagany, postanowiłem dać szansę wysiewowi masowemu,. bazując na doświadczeniach Masanobu Fukuoki, autora "Rewolucji Źdźbła Słomy". Niestety nie posiadałem gliny suchej sproszkowanej, jak to jest zalecane w oryginalnym przepisie. Wykorzystałem więc zwykłą glinę, co pracę znacząco utrudniło, mam jednak nadzieję, że nie wpłynie to znacząco na ewentualne efekty.

 

Na każdą część zmieszanych nasion dodałem pięć części gliny, jedną część wermikompostu (nawozu produkowanego przez dżdżownice), jedną część ziemi, a następnie stopniowo dodawałem wodę, intensywnie mieszając. Po dokładnym wymieszaniu i uzyskaniu odpowiedniej konsystencji, formowałem z powstałej masy kulki, wielkości mniej więcej włoskiego orzecha. Kulkom pozwoliłem podeschnąć przez noc, a następnie umieściłem je co mniej więcej 30 cm wzdłuż fragmentu granicy Ostoi, kryjąc je tuż pod warstwą piaszczystej gleby. Na potencjalne efekty trzeba będzie poczekać minimum do wiosny, a być może i dłużej - nasiona głogu na przykład potrafią przeleżeć w glebie kilka lat zanim wykiełkują.

 

Drugi drobny pomysł zrealizowany w listopadzie to bardzo prosta, skuteczna, tania i co najważniejsze "wielorazowa" pułapka na myszy. W szopie na narzędzia nie sposób było sobie z myszami poradzić, postanowiłem więc wyłapywać je "hurtowo". Zasada działania pułapki jest bardzo prosta - mysz wskakuje na "walec" pokryty przynętą (jest nią masło orzechowe) - walec obraca się, a mysz wpada do wiaderka. Na dnie wiaderka jest woda, która uniemożliwia myszy skuteczne odbicie się i wyskoczenie z wiaderka. Jeśli chcemy myszy "oszczędzać" i wypuszczać gdzieś żywcem, wody oczywiście powinno być mało i pułapkę trzeba sprawdzać codziennie. Zaletą tej pułapki jest to, że po "złapaniu" jednej myszy, nie wymaga ona naszej ingerencji - jest natychmiast gotowa do łapania kolejnych.

Kolektor słoneczny z puszek

Kolejnym projektem zrealizowanym w Ostoi jest kolektor słoneczny z puszek po piwie. Zastosowania takiego kolektora są różnorakie - od ogrzewania pomieszczeń, poprzez podgrzewanie wody, a na wykorzystaniu w suszarni owoców czy grzybów skończywszy. Najpierw powstała drewniana rama o wymiarach dwa na jeden metr, a w niej dwie listwy z otworami na puszki.




Wiercenie otworów w 140 puszkach po piwie stanowiło najdłuższą fazę projektu. Przewiercone puszki klejone następnie były w kolumny po pięć, aby na koniec zostać zamontowane w ramie, w dziesięciopuszkowych kolumnach. Montaż przebiega błyskawicznie gdy wszystkie elementy są przygotowane, a całość zaczyna już w tej fazie projektu cieszyć oko.

 

Następnym etapem jest pomalowanie puszek czarnym matowym lakierem samochodowym, co samo w sobie jest proste, ale jak się okazuje lakier niezbyt dobrze trzyma się puszek. Być moze trzeba było użyć czarnej farby tablicowej? Puszki pomalowane lakierem samochodowym w sprayu wymagają obchodzenia się jak z jajkiem, gdyż nawet przy najlżejszym uderzeniu lakier zaczyna odpadać.












Gdy puszki są już na swoich miejscach, pora przewócić kolektor na brzuszek i zająć się plecami. Tu najważniejsze jest ocieplenie, ja użyłem do tego wełny mineralnej. "Plecy" powstały z cienkiej płyty HDF. Wykonałem w niej dwa otwory, wlotowy i wylotowy, przez nie podążać będzie powietrze przepływajace przez kolektor. Ostatnią czynnością w tej fazie projektu było dodanie przodu - czyli płyty z bardzo cienkiego, przezroczystego PCV.

 

 I kolektor gotowy - młodzież określiła go mianem iPhona-Giganta. Został skończony w sobotę, gdy pogoda nie sprzyjała testom. Słońce ani na moment tak naprawdę nie wyszło zza chmur. W momentach, gdy jego tarcza była ledwo widoczna przez chmury, różnica temperatur między wlotem a wylotem wynosiła od 5 do 15 stopni. Nie nastrajało to zbyt optymistycznie. Z testami postanowiłem poczekać do niedzieli, licząc na zmianę pogody.

 Niedzielny poranek rozczarował, słońce jedynie na sekundy rozświetlało podwórko. Po południu jednak wiatr rozwiał nieco chmur i "się zaczęło". Kolektor nagrzewał się błyskawicznie. Temperatura powietrza na wlocie (czyli temperatura panująca na podwórku tuż nad ziemią) wynosiła 18 stopni.

 Oto co zobaczyliśmy na wylocie - 68,5 stopnia Celsjusza! Przy niezbyt silnym słońcu kolektor pozwalał ogrzać przechodzące przez niego powietrze o 50 stopni! Całkiem niezły wynik, nieprawdaż? Kolejnym krokiem w testach kolektora będzie wbudowanie napędzanego ogniwem solarnym wentylatorka, który wymusi dodatkowo obieg powietrza w kolektorze i zwiększy "ciąg". Działanie tego pierwszego kolektora zachęca do dalszych prób i eksperymentów, do których wszystkich zachęcam.

Spirala ziołowa

W Ostoi za domem, od ponad dwudziestu lat, straszyła górka z piasku posadowiona na resztkach betonu z betoniarki. Pozostałości po budowie domu nawet nie bardzo chciały porastać zielskiem, ot, tu wiesiołek, tam trawka. Nie chcąc kuć betonowych brył i wywozić piachu, postanowiłem przekształcić to miejsce w ogródek ziołowy, wykorzystując "naturalne" właściwości górki.

Ogródkowi postanowiłem nadać kształt spirali - sztadarowego rozwiązania z zakresu permakultury. Spirala bowiem, na bardzo małej powierzchni, pozwala stworzyć szereg zróżnicowanych siedlisk - i dla roślin lubiących gleby słabe, i dla tych wymagajacych żyznych, dla światło i cieniolubnych, dla lubiących wilgoć i preferujących suszę.

Na szczycie spirali, od południa, gdzie sucho i gorąco, szansę rosnąć ma rozmaryn i szałwia, a od północy u dołu, gdzie chłodniej i więcej wilgoci, dobrze się czuć może lubczyk czy pietruszka.

Konstrukcja spirali rządzi się określonymi prawami - powinna ona "kręcić się" zgodnie z ruchem wskazówek zegara, gdyż ułatwia to spływ wody. Kamienne ściany spirali tworzą magazyn ciepła gdy rozgrzewa je słońce, nie powinny więc być zbytnio zakrywane. Ideałem byłoby od strony południowej ulokować na poziomie gruntu oczko wodne - odbijane od jego tafli promienie słońca dodatkowo "doświetlałyby" spiralę. Tego ostatniego warunku niestety nie udało mi się spełnić - kształt mej piaskowej górki narzucał zlokalizowanie oczka od strony północnej. Być może jeszcze w przyszłości dodam drugie oczko, od strony południowej.

Najpierw masyw piaskowej górki obłożyłem kamieniami, kształtując spiralę. Powierzchnia górki została solidnie podlana, wygrabiona i wyłożona mokrym kartonem - ma to zapobiec rozwojowi chwastów. Warstwa kartonu została zasypana piaskiem z małego wykopu pod oczko wodne, aby zapewnić drenaż. Kolejną warstwę stanowiły świeżo opadłe liście wymieszane z małą ilością obornika.

Ziemia ogrodowa została rozłożona tak, aby im niżej, tym grubszą warstwę stanowiła. Rośliny rosnące na górze spirali w teorii wymagają gleb słabszych, a te które sadzi się niżej, wolą gleby bardziej żyzne.

Dno oczka wodnego pokryłem czarną folią, a brzegi obłożyłem kamieniami. Nie zapomniałem o rurce odpływowej, której zadaniem będzie odprowadzać nadmiar wody opadowej. Oczko ma służyć głównie za miejsce hodowli rukwi wodnej, a jego dodatkową funkcją będzie urozmaicanie życia biologicznego - na pewno przyciągnie wielu nowych mieszkańców do Ostoi, podobnie jak i cała spirala.

Przedostatnim etapem konstrukcji spirali było zasypanie jej powierzchni zrębką z drzew liściastych. Ma ona za zadanie uchronić spiralę przed erozją w czasie nadchodzącej zimy, a ponadto utrzymywać wilgoć i wolno się rozkładając, użyźniać glebę.

Ostatni etap nastąpi wiosną, kiedy to sadzonki i nasiona ziół trafią na swoje miejsca. Jednak już teraz spirala cieszy oko, z kupki betonu i piachu powstał ciekawy element krajobrazowo-użytkowy. Doceniły go już motyle, przesiadując na kamieniach spirali nagrzanych jesiennym słońcem. Chciałbym aby do oczka wodnego przywędrowały na wiosenne gody rzekotki, byłoby to dla mnie największą nagrodą za wysiłek włożony w konstrukcję spirali.

Grzyb a Sprawa Polska

Sezon grzybowy w pełni - jadąc do Ostoi leśną drogą, w godzinach pracy dnia powszedniego, mijam szeregi zaparkowanych w lesie aut. Ich załogi krążą po okolicy z koszami i reklamówkami, w nadziei na obfity zbiór. Zagęszczenie aut i grzybiarzy sprawia wrażenie jakbym poruszał się ulicami małego miasteczka, a nie duktem leśnym, gdzie o innej porze roku łatwiej o dzika czy sarnę, niż o człeka czy auto. Grzyb jest towarem wielce pożądanym, a grzybiarz istotą upartą, bezwględną i nieetyczną jest niestety w swojej masie, choć oczywiście nie chciałbym generalizować.

 

 Zjeżdżając z drogi gminnej do Ostoi mijam bramę ze znakiem "Teren Prywatny". Na odcinku 150 metrów od bramy do podwórka, w sosnowym, pachnącym grzybami lesie, mijam trzy pary zawziętych grzybiarzy, przetrząsających trzewia lasu w postaci ściółki, pozostawiających po sobie teren w stanie jak po przejściu dziczej watahy. Na nic mniej lub bardziej grzeczne upomnienia, że przecież teren prywatny, że po drugiej stronie drogi puszcza ciągnie się kilometrami i do Lasów Państwowych należy, że ściółkę leśną chronić trza, a nie ryć w niej jak nieparzystokopytne. W odpowiedzi tylko się człek nasłucha z wyższej półki argumentów - że nie ma Boga w sercu, że grzyba Pan Bóg, wraz z lasem dla wszystkich stworzył, że las wcale nie mój, a wszystkich, jak było na początku, teraz i zawsze i na wieki wieków, amen.

 

 Ja im na to odpowiadam: "Siódme - nie kradnij", co wielkie oburzenie w nich budzi, ale bynajmniej od zaboru i niszczenia cudzej właśności nie odwodzi. Prychając i parskając, oddalaja się nieco, aby zbieranie kontynuować, gdy tylko zarośla ukryją ich przed moim wzrokiem. Grzyb okazuje się sprawą wagi narodowej, o prawo do grzyba lud gotów jest walczyć nieugięcie, powołując się jednocześnie na autorytet Absolutu, prawa boskie, ludzkie i kijem na wodzie pisane. Te same smutne gęby ze swymi reklamówkami zjawiają się co roku, co weekend, a często i w dni powszednie, przez całą jesień, od pierwszego do ostatniego grzyba, głuche na jakiekolwiek racjonalne argumenty kontynuują swoją destruktywną działalność.

 

Dlaczego destruktywną? Jest sobotni poranek, spaceruję po swym lesie, a las ów wyglada jak pobojowisko. Wydeptany, połamany, rozdeptany i rozkopany, o braku jakichkolwiek jadalnych grzybów nie wspominając. Z prawej i z lewej dobiegają głosy kolejnych grzybiarzy, nacierających na ten biedny las, który z utęsknieniem oczekuje końca grzybiarskiego sezonu. Od paru lat okres ten z najprzyjemniejszego przekształca się w przekleństwo, gdyż serce się kraje na widok tego, co ludzka zachłanność może zdziałać w tak krótkim czasie. Nie chcemy naszego lasu grodzić, nie chcemy żyć jak w oblężonej twierdzy, grzyba Rodakowi nie żałujemy, wolelibyśmy jednak, aby Rodak ten potrafł uszanować wartości takie jak przyroda, cisza, własność i prywatność.

 

Grzybki, których zdjęcia ozdabiają ten wpis nie wyrosły w lesie. Wyrosły na podwórku, chronione od grzybiarskich hord płotem, ukryte wśród brzózek i sosenek. O tej porze roku w Ostoi nie ma sensu chodzić na grzyby do lasu - nie dość że człek nic nie znajdzie, to jeszcze się napatrzy i nasłucha. Oby do zimy.

 



Sierpień się kończy

W Ostoi sierpniowe niebywałe upały, pod nieobecność gospodarza, poczyniły wiele szkód. Najwięcej ucierpiały wiosenne nasadzenia drzewek i krzewów, na grządkach podniesionych i w zrębce dużo więcej przetrwało - dzięki automatycznemu podlewaniu i ściółce.

Jak poprzednio, najlepiej plonują strączkowe, kolejne generacje groszków, fasoli i bobu dojrzewają do zbiorów, a zupa - krem z fasoli stała się (poniekąd z konieczności) przebojem kulinarnym tego lata.

Zebraliśmy pierwsze (i ostatnie w tym roku) własne ziemniaczki - pędy nadziemne niestety nie oparły się upałom i przedwcześnie zakończyły żywot. Ale i tak dobrze - za każdy zasadzony ziemniak otrzymaliśmy sześć.

Bardzo ładnie wyrosła marchewka i czarna rzepa - ta ostatnia nawet za dobrze - gdy wróciliśmy z długich wojaży, już kwitła a nawet miała gdzieniegdzie nasiona.

Kukurydza "dostała" kolb, ciekawe czy zdążą dojrzeć. Ładnie trzymają się topinambury, klęską natomiast zakończy się chyba uprawa dyń, kabaczków, cukinii i patisonów - kwitną na potęgę, ale zawiązki od razu odpadają i giną. Pomidory i ogórki mają rozmiary lilipucie, miło jednak, że uda się choć spróbować ich z własnej grządki.

Morał tego lata jest taki, że nie ma co liczyć na pełny sukces nie będąc na miejscu - przy temperaturach jakie w sierpniu panowały nie sposób na razie utrzymać wszystkich roslin przy życiu bez regularnego podlewania. Mam szczerą nadzieję, że w kolejnych latach dzięki zrębkom będzie lepiej.

A co w Ostoi i jej okolicy? Ano, na pograniczu zagajników pojawiły się pierwsze owoce tarniny, powoli też zaczyna dojrzewać czarny bez. Głogi w łąkach obsypane owocami, ale nie dojrzałymi jeszcze. Sezon jeżynowy w pełni, jest ich w tym roku wyjątkowo dużo. Dzikie grusze ulęgałki też uginają się pod ciężarem owoców, jednakże chyba nie zdatnych do niczego. Po raz pierwszy znalazłem na skraju lasu krzaczek pigwowca, nawet z owocem.

Powróciły bobry - naprawiły tamę i zaczęły ścinać sosny, co podobno świadczy o tym, że zima szykuje się długa i ciężka. Podobnie wróżą kwiatostany wrzosu - z ich mądrości wynika, że zima zacznie się lekko, ale potrwa długo i im dalej, tym będzie bardziej sroga. Dziki i sarny pokazują się ciągle na nadrzecznych łąkach, a zajęcy w tym roku jest naprawdę sporo - tegoroczne młodziaki jeszcze trzymają się razem, czasami udaje się zaobserwować grupę sześciu łobuzów gromadnie skubiących trawki na łące. A stara zajęczyca, która te młode wychowywała, wędruje teraz samotnie i często żeruje niemal pod samym płotem - nie boi się ludzi i daje do siebie podejść na trzy kroki. Oby tylko ta ufność nie stała sie przyczyną tragedii...

Żurawie nadal przechadzają się po łąkach, obecnie urządzają pobudki o 5:40. Ich donośne głosy słychać w promieniu kilometrów, a krzyczą tak blisko naszej sypialni, że przy odrobinie szczęścia można je fotografować z okna.

Za okiennicą zadomowił się nietoperz, niestety musieliśmy go poprosić aby znalazł sobie inną noclegownię. Do chaty zaczynają gromadnie ściągać myszy, w kompoście schadzki urządzają zaskrońce i choć zupełnie tego jeszcze nie widać w telewizyjnych prognozach pogody, przyroda chyba daje znaki, że wielkimi krokami nadciaga jesień ...

 

Pierwsze jaskółki plonów

Siedem tygodni temu zaprezentowałem tutaj swoje pierwsze eksperymentalne grządki , czarne kwadraty żyznej, gołej gleby. Dziś zielenią się one mnogością roślin, które lepiej lub gorzej, ale rosną. Generalnie panuje nieład, chaos, pomieszanie z poplątaniem, które nieco humorystycznie nazywam polikulturą lub holistycznym podejściem do uprawy warzyw. Na niemal każdej stopie kwadratowej, gdzie w teorii powinien rosnąć jeden gatunek, kłębią się dwa lub trzy nierywalizujące ze sobą (w mojej opinii) gatunki. Jeden pnie się w górę, drugi płoży po ziemi, trzeci zapuszcza głęboko korzenie - mam nadzieję, że nie jest to zbyt ambitne podejście do ogrodnictwa.

Najokazalej rośnie bób, na którego strąki trzeba będzie jednak długo poczekać. Goni go dzielnie groch - właśnie zaczął kwitnąć. Fasole zatrzymały się w pewnym stadium rozwoju i pewnie czekają na cieplejsze i mniej mokre dni. Doskonale też wzrasta czosnek, który zresztą jako pierwszy zaczął się zielenić na grządce. Pięknie też rosną nasturcje, w odróżnieniu od aksamitek, które strajkują.

 

Największą jednak radość sprawiają pierwsze plony - doskonale już urosła rzodkiewka, jest słusznych rozmiarów i smakuje wyśmienicie. Z tych malutkich grządek można już regularnie zbierać rukolę i rokiettę siewną, stanowią one substrat do pysznych własnych sałatek. Rewelacją jednak jest mała kapustka chińska Pac-Choy, której nigdy wcześniej nie jadłem, a nasiona zakupiłem eksperymentalnie. Urosła wyśmienicie, a smakuje doskonale i w surówce, i duszona lub podsmażana. Sposoby na jej przyrządzanie zapewne jeszcze długo będę odkrywał, bo zamierzam więcej jej posadzić.

 

Zadziwiająco słabo póki co rosną sałaty, zupełnie nie wykiełkował jarmuż, bardzo marnie prezentują się pory. Pomimo to jednak, jestem z grządkowego eksperymentu bardzo zadowolony, każdy wynik stanowi naukę i ciekawe doświadczenie, które na pewno nomen omen zaowocuje w przyszłości.

 

Na grządkach pojawiły się "znikąd" również pierwsze chwasty - dominuje rdest plamisty, a dzielnie towarzyszy mu gwiazdnica pospolita. Ponieważ obie te rośliny w młodych stadiach są jadalne, trafiają również do sałatek.

 

Poza grządkami "ziemnymi" rozciąga się mały obszar pokryty wyłącznie zrębką. Tutaj, choć wolniej, również sporo się dzieje. Pierwsze listki ukazują dynie, słoneczniki, buraki liściowe i czosnek, a to wszystko poprzedzielane krzaczkami truskawek. W zrębce jak na razie najlepiej sobie jednak radzą topinambury. Pokładam w nich wiele nadziei, na bulwy trzeba jednak będzie poczekać aż do jesieni.

Bardzo jestem ciekaw, czy tym roślinom wyrastającym wprost ze zrębki wystarczy składników odżywczych, aby wydać właściwe im plony. Jedno co niemal pewne, to truskawki - o ile nie wydarzy się jakaś pogodowo-szkodnikowa katastrofa, pierwsze owoce można będzie zerwać za tydzień.